Natuurlijk is het belangrijk om te weten of de universiteit heeft geprofiteerd van het kapitaal dat de plantages opleverden. Maar een breder onderzoek naar de gehele wetenschapsbeoefening in de koloniale tijd zou meer inzicht opleveren. Dat stelt Henk van Rinsum, jarenlang werkzaam in de ontwikkelingssamenwerking van de UU met universiteiten in andere landen en later in de internationalisering van de universiteit. “Dan worden we vanzelf geconfronteerd met onze houding ten opzichte van slavernij.”

In 1925 begon er aan de Rijksuniversiteit Utrecht een Indologische opleiding voor toekomstige ambtenaren in Nederlands-Indië, de toenmalige Nederlandse kolonie. De opleiding was een conservatief antwoord op het ‘ethisch’ Indologisch onderwijs in Leiden. Bij de Utrechtse faculteit werkten enkele bijzonder hoogleraren die gefinancierd werden door het bedrijfsleven. Een belangrijke donor was de Bataafsche Petroleum Maatschappij en daarom sprak men al snel van de Oliefaculteit.

The early history of Utrecht University (founded 1636) reflects an emerging public sphere (Habermas’s ‘bürgerliche öffentlichkeit’) of a major town in the Netherlands. This public sphere was a contested field among the different groups establishing and administering the university: university professors, town magistrates and representatives of the newly established Reformed Church and the former dominant Catholic Church. The factionalised magistrates developed a public sphere, while also trying to limit the passionate but destabilising debate concerning the new philosophy of Descartes. They supported the Calvinistic anti-Descartes movement while permitting, and even advocating, the establishment of the new philosophy at the university. They ambivalently protected the academy from the consistory’s control while simultaneously trying to safeguard their own (financial) position. It is concluded that the Habermasian framework has to be fleshed out in local histories, such as this case study of Utrecht University, to demonstrate the ‘messy’ complexities in reality.