‘Volk en Vorstenhuis eerden de treffelijke sociale strijdster Mrs. Eleanor Roosevelt’. Met deze kop opende het Utrechtsch Nieuwsblad op 20 april 1948. Het avondblad vestigde zo de aandacht op een gewichtige gebeurtenis eerder die dag in de Domkerk. Eleanor Roosevelt (1884-1962), de weduwe van de in 1945 overleden Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt, ontving toen namelijk een eredoctoraat in de rechtswetenschap van de Utrechtse universiteit.
Universiteitsgeschiedenissen handelen doorgaans over het dienen van de wetenschap. Hoogleraren, het in gebruik nemen van nieuwe gebouwen, bestuurlijke besluiten komen ter sprake, studentenzaken nauwelijks. Maar in de jaren 1940-1945 zijn het juist de studenten, waarnaar de aandacht moet gaan. Toen de bezetter in november 1940 Joden hun universitaire aanstellingen ontnam, riep de student Wim Eggink indachtig de zinspreuk van de Utrechtse universiteit Sol iustitiae illustra nos (Zonne der gerechtigheid vervul ons) op tot een staking. Die kwam er niet. Maar de onrust schudde wel gewetens wakker. In 1941 waren er al veel tekenen dat de Utrechtse studenten zich niet neerlegden bij wat er gaande was. De Duitsers achtten het zelfs nodig studentenverenigingen te verbieden. De in 1942 begonnen deportatie van Joden stimuleerde tot Jodenhulp. Er ontstond een organisatie die Joodse kinderen in pleeggezinnen onderbracht. De verzetsgeest brak definitief door met het in brand steken van de studentenadministratie ten gevolge van een bericht over de inschakeling van studenten voor de Arbeitseinsatz. In 1943 kwam het onderwijs stil te liggen, omdat veruit de meeste studenten weigerden een loyaliteitsverklaring te tekenen. Utrechtse studenten richtten De Bezige Bij op, een illegale uitgeverij. De Engelandvaarder Bob van der Stok werd een gevierd oorlogsvlieger. Enzovoort.
Ernst Cohen werd geboren in 1869 en wachtte als leerling van de Nobelprijswinnaar chemie J.H. van ’t Hoff een toekomst in de wetenschap. In 1902 verwierf hij een professoraat in Utrecht, in 1904 een nieuw anorganisch-chemisch laboratorium dat aan de eisen van de tijd voldeed. Cohens onderzoek resulteerde in de ene na de andere publicatie. Hij schreef bovendien vele malen over onderwerpen uit de geschiedenis van de natuurwetenschap. En ook met zijn onderwijs liep het goed, blijkens de promoties die onder zijn leiding vielen en het constante beroep, dat allerlei instellingen op hem deden om lezingen te houden. In 1913 viel Cohen het lidmaatschap van de Koninklijke Akademie ten deel. Internationale contacten, die gepaard gingen met reizen naar onder meer de Verenigde Staten, vormen een opvallend accent in de loopbaan van Cohen. Hij werd onderscheiden met eredoctoraten in Cambridge, Karlsruhe en Philadelphia. Cohens nu voor het eerst uitgegeven Levensherinneringen lopen tot aan zijn emeritering in 1939. Hij voegde daaraan een appendix toe, die met de totale wending in zijn situatie te maken had ten gevolge van de oorlog. De door hemzelf bedachte titel luidde Na driekwart eeuw. Op 7 maart 1944 zou Cohen 75 jaar geworden zijn. Door zijn dood op 6 maart 1944 bereikte hij de driekwart eeuw net niet. Op 6 maart 1944 kwam Ernst Cohen om in de gaskamers van Auschwitz. Hij was een van de tienduizenden Joden, van wie het leven daar op een gruwelijke manier eindigde. Van de meeste slachtoffers van de holocaust is nauwelijks meer dan een naam bekend en soms dat niet eens. Voor een oud-hoogleraar ligt het uiteraard anders
Hoe moest men zich na de capitulatie in mei 1940 opstellen tegenover de bezetter? Middels de notulen zijn de overwegingen van de hoogleraren in Utrecht hierover goed te volgen.
Schets van de twee burgemeesters, Dirck van Velthuysen en Gijsbert van der Hoolck, die de Utrechtse universiteit 370 jaar geleden in 1636 stichtten.
Artikel geeft een overzicht van het Utrechtse aandeel in de Nederlandse studentenpers in de periode 1825 tot 1900 met uitvoerige beschrijvingen van de verschillende studententijdschriften die in die jaren het licht zagen
Een overzicht van de verzetsactiviteiten van de Utrechtse studenten tijdens de Tweede Wereldoorlog